Fabels over autisme (ASS)

Zoals heel veel doelgroepen lopen ook mensen met autisme tegen vooroordelen aan. Aannames van de omgeving over hun mogelijkheden en beperkingen. Met grote regelmaat horen we van onze cliënten dat zij zich niet in die aannames herkennen. Ze voelen zich onbegrepen. In deze blog willen we jullie mee nemen in een aantal vooroordelen en leggen we uit waarom die niet (altijd) kloppen.

Maar je kijkt mij gewoon in de ogen aan…

Tijdens een consult zegt de praktijkondersteuner; je zou niet zeggen dat je autisme hebt, want je kijkt me gewoon in de ogen aan. Deze cliënt wist even niet zo goed hoe ze hier op moest reageren. Dat is toch niet het enige kenmerk van autisme? Waarom is dat in dit gesprek van belang?

Het klopt inderdaad dat veel mensen met autisme oogcontact vermijden. Maar waarom? En waarom is dat niet bij iedereen met autisme hetzelfde?

Mensen met autisme hebben een verstoorde prikkelverwerking. Dit betekent dat sommige prikkels heel sterk en sommige juist minder goed binnen komen. Zo kan het geluid van een achtergrondmuziekje oorverdovend zijn en een kop hete thee lauw aanvoelen. Zo kan iemand ook over- of juist onder gevoelig zijn voor de prikkels tijdens een gesprek.
Wanneer we in gesprek zijn zien we veel gebeuren in het gezicht van onze gesprekspartner. Verschillende soorten mimiek en gezichtsuitdrukkingen, soms in rap tempo afgewisseld. In een gezichtsuitdrukking kunnen emoties in de vorm van sociale prikkels worden overgedragen. Wanneer je gevoelig bent voor deze visuele of sociale prikkels kun je hierdoor flink overprikkeld raken.
Door deze prikkels te verminderen vermijden sommige mensen met autisme oogcontact. Anderen leren zichzelf aan om naar een vast punt in het gezicht van de gesprekspartner te kijken, bijvoorbeeld tussen de ogen of naar de neus. En sommige mensen met autisme zijn niet gevoelig voor deze specifieke prikkels en hebben dan ook niet de behoefte om oogcontact te vermijden. Zij zijn misschien weer overgevoelig voor andere soorten prikkels, zoals tast of smaak. Het kan ook zijn dat iemand juist onder gevoelig is en de bewegingen en signalen niet registreert.

Een eigen paard?? Oooh, een verzorgpony bedoel je?

Mensen verwachten niet dat ik een eigen paard heb. Als ik dat vertel krijg ik vaak de vraag of ik een verzorgpony bedoel. Er komt veel bij kijken wanneer je een eigen paard hebt. Maar dat je autisme hebt betekent niet dat je dat niet kan!

Bijna iedereen weet van het bestaan van autisme. Het wordt in het dagelijks leven met regelmaat gebruikt om kenmerken aan jezelf of iemand anders toe te schrijven. Wanneer iemand gebaat is bij structuur of niet zo handig is in sociale contacten, grappen we al snel; die zal wel autisme hebben. Maar wat is autisme nou precies? In onze blog Wat doen jullie nu eigenlijk? Beschrijven we de vier gebieden waarin mensen met autisme moeilijkheden ervaren;
– Prikkelverwerking
– Executieve functies (bedenken, organiseren, plannen en automatiseren):
– Centrale coherentie (prikkelverwerking, verbindingen leggen en overzicht over geheel):
– Theory of Mind (zelfbeeld, inleven in een ander):

Autisme is heel breed en kan bij ieder mens met autisme een andere uitwerking hebben. Als je autisme hebt hoeft het niet per se te betekenen dat je sociaal onhandig bent of dat je niet zelfstandig in het dagelijks leven kan functioneren.
Iedereen heeft behoefte aan contact en een zelfstandig leven. De een in minder mate dan de ander. En de een ondervindt daar minder moeilijkheden in dan de ander. De moeilijkheden waar mensen met autisme tegenaan lopen kunnen uiteenlopende onderliggende oorzaken hebben, maar allemaal gelinkt aan de vier bovengenoemde pijlers.
Bijvoorbeeld: veel van onze cliënten ondervinden problemen in het aangaan en onderhouden van sociale contacten. Allemaal ogenschijnlijk hetzelfde probleem, maar het kan bij iedereen een andere oorzaak hebben. Bijvoorbeeld omdat het hem/haar niet lukt om afspraken te plannen. Of omdat een bezoekje of uitje zoveel prikkels oplevert dat het hem/haar enorm veel energie kost om de contacten aan te blijven gaan. Of omdat hij/zij de sociale prikkels (lichaamshouding, mimiek, intonatie) niet voldoende of foutief verwerkt waardoor aansluiting niet goed lukt.

Mensen denken dat ik me niet in kan leven in een ander.

Wanneer ik vertel dat ik autisme heb denken mensen vaak dat ik me niet in kan leven in een ander. Dat is niet zo. Ik kan me heel goed inleven in een ander en begrijp de ander snel. Wat het moeilijk maakt voor mij is dat er zoveel prikkels binnen komen dat ik dicht sla.

Hier wordt gesproken over ToM; inzicht in je eigen belevingswereld, in de belevingswereld van een ander, inschatten wat een ander voelt of gaat doen. Een van de aannames over autisme is dat mensen met autisme dat niet in zich hebben. Dat is niet zo. Of in ieder geval… niet vanzelfsprekend zo! Want er zijn zeker mensen met autisme die een gebrekkige Theory of Mind hebben en zich daardoor weinig tot niet in kunnen leven in een ander. Maar er zijn ook mensen met autisme waarbij de ToM goed is ontwikkeld en weinig problemen ervaren op dit vlak. Het hoeft namelijk niet zo te zijn dat je op alle vier de bovengenoemde gebieden problemen ervaart of evenveel problemen ervaart!
Dit meisje heeft wellicht weinig tot geen problemen op gebied van ToM. Maar haar prikkelverwerking zit haar in de weg waardoor ze alsnog vast kan lopen in sociale situaties. Ook hierbij is weer te zien dat een “probleem” verschillende oorzaken kan hebben.

Ik ben sociaal, dan ik kan geen autisme hebben.

Een van mijn cliënten twijfelde aan zijn diagnose autisme. Hij dacht dat dit eerder AD(H)D zou zijn, omdat hij zichzelf ziet als zeer sociaal vaardig. Toen ik uitlegde wat executief functioneren en centrale coherentie voor rol spelen, kon hij zich aardig vinden in de diagnose. Bij het uitpluizen van het sociale aspect bleek bovendien dat gebrekkige ToM zorgde voor een vertekend beeld wat betreft eigen vaardigheden op sociaal vlak.

We komen in ons vak niet alleen vooroordelen tegen vanuit het netwerk van de client. Ook cliënten zelf hebben soms een ander beeld bij de diagnose autisme, waardoor ze zich hier niet in herkennen. Door gedegen uitleg te geven over autisme wordt vaak het een en ander verhelderd. Maar zoals je in deze blog hebt gelezen betekent autisme voor ieder persoon met autisme iets anders. Daarom vinden we het belangrijk om samen met de cliënt te gaan onderzoeken welke aspecten van autisme herkenbaar zijn en op welke manier.
Het is een mooie ontdekkingsreis waar wij als Onbeperkt Begeleiding deel van mogen uitmaken!

Tips!

Tips voor mensen met autisme:
– Onderzoek je autisme, zodat je weet hoe jouw autisme bij jou werkt, en geef deze uitleg vervolgens aan anderen om een fabel uit de lucht te halen.
– Doe dit samen. Wellicht heb je iemand in je nabije omgeving die jou erbij wil helpen. Of informeer bij de gemeente over de mogelijkheden om hier ondersteuning in te krijgen.
– Laat anderen dit artikel lezen.

Tips voor mensen zonder autisme:
– Ga het gesprek aan! Vraag aan degene met autisme wat autisme voor hem/haar inhoudt.
– Betrap je jezelf op een vooroordeel? Voel je niet schuldig en check bij diegene of jouw beeld klopt of niet.